Το τέλος των μετρητών;

Θα είμαστε άραγε η γενιά που θα αποχαιρετίσει για πάντα τα μετρητά; Όπως όλα δείχνουν, μάλλον ναι. Αυτό το διάστημα, υπάρχει μια νομοθετική εξέλιξη στο Μεξικό, που θα απαγορεύει μια σειρά από συναλλαγές σε μετρητά. Όμως το Μεξικό δεν είναι μόνο του. Σε όλο τον κόσμο, οι κυβερνήσεις θέτουν όλο και περισσότερους περιορισμούς στις συναλλαγές μετρητών, ή τις απαγορεύουν γενικά. Όπως μας λένε, κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο προκειμένου να καταπολεμηθούν το εμπόριο ναρκωτικών, η φοροδιαφυγή, και η τρομοκρατία. Πλησιάζουμε λοιπόν στο σημείο όπου δεν θα υπάρχει πλέον καμία οικονομική ιδιωτικότητα; Μήπως πρέπει να δεχτούμε το γεγονός ότι στο εξής οι κυβερνήσεις θα παρακολουθούν και θα ελέγχουν κάθε οικονομική μας συναλλαγή; Υπάρχει ενδεχόμενο πως στο εγγύς μέλλον, όλες μα όλες οι συναλλαγές μας, θα περνούν αναγκαστικά μέσα από το τραπεζικό σύστημα;

Ήδη ζούμε καταστάσεις όπου όποιος ξοδεύει μεγάλα ποσά σε ρευστό χρήμα, αντιμετωπίζεται ως ύποπτος. Στη πραγματικότητα, οι αρχές πολλών κρατών, διδάσκονται πως οποιοσδήποτε ξοδεύει μεγάλα ποσά ρευστού χρήματος, μάλλον προσπαθεί να κρύψει κάτι, και πιθανόν να είναι κακοποιός. Πράγματι, πολλοί κακοποιοί χρησιμοποιούν μετρητά, το ίδιο όμως κάνουν και εκατομμύρια κανονικοί άνθρωποι. Θα πρέπει λοιπόν να απεμπολήσουμε την ελευθερία της χρήσης μετρητών, επειδή κάποιοι λίγοι την καταχρώνται;

Δυστυχώς, αρκετά είναι τα κράτη όπου αυτή η ελευθερία εξαφανίζεται σιγά σιγά. Στην Ευρώπη για παράδειγμα, μερικά από τα πακέτα λιτότητας που εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβάνουν αυστηρούς περιορισμούς στη χρήση μετρητού χρήματος. Από την επόμενη χρονιά, η Ελλάδα απαγορεύει κάθε συναλλαγή σε μετρητά, εφόσον αυτή υπερβαίνει τα 1.500 ευρώ. Όπως ανακοίνωσε ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών, «Από την 1/1/2011, κάθε συναλλαγή πάνω από 1.500 ευρώ μεταξύ φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων, ή μεταξύ επιχειρήσεων, δεν θα θεωρείται νόμιμη αν γίνεται σε μετρητά. Οι συναλλαγές θα πρέπει να διεξάγονται μέσω πιστωτικών ή χρεωστικών καρτών».

Στο παιχνίδι αυτό έχει μπει και η Ιταλία, στην οποία θα απαγορευτούν οι συναλλαγές μετρητών πάνω από 5.000 ευρώ. Λέγεται ότι το μέτρο αυτό επιβάλλεται για να αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή, όμως ακόμη και αν ήταν για να πολεμηθεί η Μαφία, πάλι πολύ σκληρό ακούγεται.

Οι ΗΠΑ δεν έχουν προχωρήσει σε κάποια παρόμοια απαγόρευση, όμως έχουν επιβάλλει πολλές γραφειοκρατικές απαιτήσεις στις συναλλαγές με μετρητά. Η τράπεζα, για παράδειγμα, υποχρεούται να υποβάλλει ειδική αναφορά στο κράτος για κάθε κατάθεση, ανάληψη, ή μετατροπή νομίσματος, που ξεπερνά τις $10.000 σε μετρητά. Επιπλέον, αν η τράπεζα «γνωρίζει, υποψιάζεται, ή έχει λόγους να υποψιαστεί» πως μια συναλλαγή πάνω από το ποσό των $5.000 είναι «ύποπτη», τότε πρέπει να υποβάλλει μια διαφορετική αναφορά προς τις κρατικές αρχές. Η γραφειοκρατία όμως δεν σταματά εδώ. Όπως έγραψε το MSN Money, αν μια επιχείρηση εισπράξει πάνω από $10.000 μετρητά για μια και μοναδική αγορά, τότε θα πρέπει να το αναφέρει στην εφορία ή αλλιώς ο υπόλογος κινδυνεύει με φυλάκιση. Και δεν πρόκειται για πλάκα. Ήδη έχουν φυλακιστεί άνθρωποι. Το οικονομικό έτος 2004, η υπηρεσία φορολογικών ελέγχων της Αμερικής Internal Revenue Service (IRS), ξεκίνησε 1.789 ποινικές έρευνες, άσκησε 1,304 διώξεις, και κατάφερε 687 καταδίκες, εκ των οποίων το 89/1% αφορούσε ποινές φυλάκισης. Η μέση ποινή ήταν διάρκειας 63 μηνών. Το 2005, τα αντίστοιχα νούμερα ήταν 4.268 έρευνες, 2.406 διώξεις, 2.151 καταδίκες, και ποσοστό 83% σε ποινές φυλάκισης. Η μέση ποινή ήταν 42 μήνες.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο άρχισαν να ευαισθητοποιούνται στα ζητήματα συναλλαγών με μετρητά, και πλέον δεν αστειεύονται. Δεν μας θέλουν να κυκλοφορούμε με τσουβάλια χρημάτων. Θέλουν τα λεφτά μας στις τράπεζες, όπου μπορούν να τα ελέγχουν. Από τη μια μεριά αυτό είναι καλό, και βοηθά στη καταπολέμηση παράνομων πράξεων, από την άλλη όμως θα πρέπει να απεμπολήσουμε βασικές ελευθερίες μας για να αισθανθούμε πιο ασφαλείς.

Και καθώς το ρευστό θα είναι παράνομο, θα αναγκαστούμε να σπεύσουμε στις τράπεζες είτε μας αρέσει, είτε δεν μας αρέσει. Αφού δεν θα μπορούμε να ξοδεύουμε μετρητά, τι άλλη επιλογή θα έχουμε; Η αλήθεια είναι πως όσο περισσότερο το αναλύσει κανείς αυτό το ζήτημα, τόσο πιο ανησυχητικό γίνεται.